Farklı cins bitkiler, yerel tohumlar ve canlıların çeşitliliği eskiden beri ilgimi çeker. Yıllar önce, bir pazar yerinde görüp aldığım fasülyeler üzerine bir yazı yazmıştım:
Türkiye’de çiftçilerin kendi tohumlarını alıp satmaları yasaklandığından beri tohum takas şenlikleri, yerel tohumları koruma dernekleri gibi belediyelerin de destek verdiği bazı girişimler (örneğin Can Yücel Tohum Merkezi) çoğaldı. Gözlemlediğim kadarıyla Türkiye’deki bu girişimlerde bireysel çabanın yeri oldukça fazla. İster bireysel, ister kollektif olsun, yerel genetik çeşitliliğin korunmasına yönelik bu tür çabalar tabii ki sevindirici.
Dünya genelinde yerel tohumların korunması konusunda benzeri pek çok girişim var. Bazı ülkelerde bu tip girişimlere devlet desteği de sağlanıyor.
Birkaç ay önce Nordik ülkelerdeki genetik çeşitliliği (tarım ve hayvancılık alanında) korumayı hedefleyen bir organizasyonu keşfettim: Nordic Genetic Resource Center (NordGen). Merkezi İsveç’te olan bu organizasyon, Svalbard’daki ünlü tohum bankası ile de birlikte çalışıyor. Yaptıkları çalışmalar arasında pek çok farklı şey var. Bunlardan birisi yerel tohumların yaygınlaşmasını sağlamak. Profesyonel çiftçiler yıl boyunca NordGen’den tohum talebinde bulunabiliyorlar. Ayrıca organizasyon, her sene yılda bir kez, Mart ayı boyunca, sanal marketinde hobi yetiştiricilerine yönelik olarak elindeki fazla tohumları satışa çıkarıyor. Bunu öğrenen ben tabii ki hemen birkaç çeşit tohum sipariş etmeden duramadım.
Tohumlar geçtiğimiz hafta elime ulaştı. Tamamen kağıt malzemeler kullanılarak özenle paketlenmiş zarfın içinden bir de tohumların kullanım şartlarının yazdığı bir kağıt çıktı. Tohum paketlerinin ve bu kağıdın fotoğrafını aşağıda görebilirsiniz ama özetlemek gerekirse, bu tohumların çoğaltılmasını ve Nordik ülkeler içinde (satılmadan) paylaşılmasını istiyorlar. Tohumları başarılı bir şekilde yetiştirip tohum alabilecek miyim bilmiyorum ama bence kesinlikle güzel bir amaç 🙂
NordGen benzeri bir yapı Türkiye’de de mevcutmuş: Türkiye Tohum Gen Bankası. Yaptığım kısa bir internet araması sonucu, bu bankanın 2010 yılında kurulduğunu okudum (gerçi başka bir haberde bankanın 2018’de açıldığı yazıyordu) ve bir broşür buldum. Ancak maalesef bankanın web sayfasına ya da daha detaylı başka bir bilgiye ulaşamadım.