Birkaç sene önce bir arkadaşım tatile çıkarken ekşi maya kültürünü beslemem için bana emanet etmişti. Bu sayede başlamıştı benim de ekşi maya, ve dolayısıyla ekmek ve un deneyimim. Ekmek ve hamur işleri konusunda çok az deneyimim olduğundan, ekşi maya ile verimli olarak çalışmaya başlamam biraz zaman aldı. Bu arada internet üzerinde çeşitli grupları takip etmeye, farklı sitelerden okumaya devam ettim/ediyorum. Geçenlerde takip ettiğim gruplardan birisindeki un tartışması sonrasında Türkiye’deki ve Norveç’teki unların (en azından sıradan marketlerde bulunan unların) epey farklı olduklarını farkettim. Daha önce hiç bu gözle bakmamıştım.

Norveç az nüfuslu bir ülke olduğundan marketlerdeki ürün çeşitliliği pek fazla değil aslında. Mesela Türkiye’deki gibi onlarca farklı marka süt ürünü, makarna vs. yok. Her ne kadar son yıllarda bu konuda iyileşme olsa da hala marka ve ürün sınırlı. Örneğin tereyağı almak istiyorsanız sıradan bir markette sadece tek bir marka bulmanız normaldir. Söz konusu un olduğunda marka sayısı 2 ya da 3’ü geçmeyecektir ama her markanın sunduğu un çeşitliliği hiç fena değil.

Un çeşitliliği söz konusu olduğunda unu elde etmek için kullanılan tahıl çeşidi haricinde, unun ne kadar ince çekildiği, elenip elenmediği gibi şeyler de söz konusu. Her köşe başındaki markette olmasa da Türkiye’de de farklı tahıllardan (yulaf, arpa vs.) elde edilmiş unları bulmak mümkün elbette. Son zamanlarda farklı buğday cinslerinin (karakılçık vs.) unları da marketlerde yer almaya başladı. Ama farklı inceliklerde çekilmiş un bildiğim kadarıyla hala yok.

Peki Norveç’te sıradan bir markette hangi unları buabilirsiniz? Birkaç örnek vermek gerekirse: Elenmiş beyaz buğday unu, tam buğday unu (kalın, ince ve ekstra ince çekilmiş), spelt (kavuzlu buğday) unu (elenmiş ve tam tahıl), çavdar unu (elenmiş, ince ve kalın çekilmiş tam tahıl), yulaf unu (ince çekilmiş tam tahıl), arpa unu. Bunlar haricinde çeşitli un karışımları, soya proteini ile zenginleştirilmiş un, farklı cins buğdaylar (emmer (kavlıca buğdayı), bahar buğdayı (vårhvete – soğuk iklime dayanıklı bir cins) vs.), kepek, buğday ruşeymi gibi ürünleri bulmak da mümkün. Ekmek yapımında bütün bu un çeşitlerini denemek, farklı karışımlar yapmak hem oldukça ilginç hem de oldukça zorlayıcı.

Eylül ayı burada patates hasat zamanı. Geçtiğimiz Pazar günü yakınlardaki bir çiftlikte patates ve soğan hasat etkinliği vardı. Herkese açık ve ücretsiz olan etkinliğe ben de bir arkadaşım ile katıldım.

Önce patates hasadına gittik. Çok büyük olmayan bir alana patates dikmişler. Bir traktörün arkasına bağlanmış pervane patateslerin olduğu toprağı etrafa saçıyor ve etkinliğe katılanlar da patatesleri toplayıp büyük kasalara dolduruyorlardı. Ve tabii ki istediğin kadar patatesi eve götürebiliyorsun 🙂

Hem çocuklar hem de büyükler için eğlenceli bir etkinlikti. Patatesleri bitirdikten sonra sosis, birkaç çeşit kek gibi ikramların olduğu alana geçtik. İsteyen çimlerin üzerinde, isteyen bahçe mobilyalarında güneşin tadını çıkardı. Hava Eylül ayında Norveç’ten beklenmeyecek kadar güzeldi şansımıza.

Karnımızı doyurup dinlendikten sonra soğan hasadına geçtik. Ama zaten küçük bir alanda çok fazla olmayan soğanlar çoktan tükenmişti. Yine de şanslıydık, 10-15 tane kadar ufak soğan bulabildik. Hem zaten önemli olan etkinlik kısmı, soğan her yerde satılıyor.

Çiftlik sahiplerinin neden böyle bir etkinlik düzenlediğini sorduk sonra kendimize. Belki patatesleri kolayca hasat etmek için, belki de sadece eğlence için, bilmiyoruz. Ama hem oldukça keyifli bir Pazar günü geçirdik, hem de kendi topladığımız patateslerimiz oldu bu sayede. 🙂

Balıkesir’in pazar yerlerinin ününü buraya gelmeden duymuştum. Tarımsal açıdan verimli bir yer Balıkesir. Pazar günleri kurulan büyük pazar ise gerçekten büyük. Bu kadar tahmin etmemiştim açıkçası. Pazar yerinin yiyecek ve eşya satılan kısımlarından başka bir de bitpazarı kısmı var. Geçen hafta bitpazarı kısmına göz atarken eski kitaplar dikkatimi çekti. Hemen tezgaha yaklaşıp kitapları karıştırmaya başladım. İbsen’den Poincare’e kadar onlarca eski ama çok güzel kitap vardı. 1940’lı yıllardan itibaren Milli Eğitim Bakanlığı tarafından basılan ve yurdun dört bir yanına dağıtılan çok değerli eserler. Benim bulduklarımın üzerinde Sındırgı Lisesi Kütüphanesi’nin çook eski etiketleri ve damgaları duruyordu. İçlerinden 10-11 tane seçip aldım, tanesi 1 TL’den. Ama bir yandan da içimi bir hüzün kapladı. Bu kitapların bir yerlerde bir kütüphanede durup olabildiğince çok insana ulaşması gerekiyordu. Ama kim bilir belki artık Sındırgı Lisesi’nin bir kütüphanesi bile yoktur.

Eve gelince internette küçük bir araştırma yaptım. Bu kitapların hiçbirisinin güncel Türkçe baskısı yoktu. İnternet sahaflarında bulunabiliyordu gerçi ama onlar da çok sınırlı sayıdaydı. Daha sonra bu kitapların güncel baskılarının olmamasını yadırgayanın tek ben olmadığımı farkettim. Hatta bu dünya klasiklerini bireysel çabalarla internette yayınlayan, ancak daha sonra bakanlığın yasal uyarısıyla bağlantıları kaldıran bir günlüğe rastladım. Burada yapılan yorumlarda da gördüm ki kitapseverlerin ortak isteği Project Gutenberg gibi Türkçe bir site olması. Tesadüf bu ya bunları görmeden tam bir gün önce İskandinav edebiyatı için hazırlanan benzer bir çalışmaya, Project Runeberg‘e denk gelmiştim. Aldığım kitaplar arasından okumaya ilk başladığım kitap ise ünlü Norveç’li yazar Henrik İbsen’in “Brand” adlı eseri. Bu vesileyle de İbsen’in ölümünün 100. yılı için yazılan güzel bir yazıyı burada paylaşayım.

Karnımın sağ alt tarafında hafif ama epey rahatsız edici bir ağrıyı ilk kez hissettiğimde 2009 yılıydı. O dönemde tıp fakültesinde öğrenci olan arkadaşlara danışmış, fikirlerini almıştım. Daha sonra da bir doktora görünmüştüm. Ancak yapılan muayne ve görüntülemelerde birşey çıkmamıştı. Ağrım da bir süre sonra geçmişti. İlerleyen zamanda, yıllar boyunca aynı yerdeki ağrı zaman zaman geri geldi. Ağrım olduğunda birkaç gün bekliyordum, geçmeyince bir doktora gidiyordum. O bölümden bu bölüme farklı uzmanlıktaki doktorlar tarafından muayne ediliyor, ultrasonlar çekiliyor ve sonunda birşey bulunamıyordu. Yurtdışında bulunduğum süre içinde de doktora bu sıkıntımı açıklamıştım, bilgisayarlı tomografi çekmek istemişlerdi ve benim ağrım yine geçtiği için istememiştim. Tekrar Türkiye’ye döndüğümde birkaç günlük ağrımın üzerine yine soluğu hastanede aldım. Artık ne varsa ortaya çıksın ve zaman zaman ortaya çıkıp rahatsızlık veren ne varsa bulunsun derdindeydim. Tahliller, ultrasonlar, yine birşey çıkmadı. Doktor da sonuçlara bakıp “Ağrın olduğunda ağrı kesici içersin geçer.” diyerek beni başından savdı. Teşekkür edip eve döndüm.

Bu olayın üzerinden 2 hafta kadar geçtikten sonra ağrı bir Cuma gecesi geri döndü. Ancak bu sefer daha farklı şekilde başladı ve aynı yerde olmasına rağmen öncekilerden daha çok canımı yakıyordu. Çok kötü olmadığımdan, o sırada yazlıkta olduğumdan ve haftasonu olduğundan acaba yine geçer mi diye bekledim. Ertesi gün de bir değişiklik olmayınca Pazar sabah erkenden yola çıkıp, hatta 100 km kadar da araba kullanarak acil servise gittim. Karın ağrısının ciddiye alınması gereken bir durum olduğunu doktorların tavrından da bir kez daha anladım. Muayneler, röntgen, tomografi derken sabah girdiğim acilde neredeyse akşam olmuştu ve hala bir teşhis konulamamıştı. Sonunda genel cerrahı çağırdılar. Cerrah tüm sonuçlara bakıp büyük ihtimalle apandisitim olduğunu, ancak bilinen apandisit belirtilerinden hiçbirini göstermediğimden ve görüntüleme sonuçlarında da çok açık görülmediğinden kesin bir tanı konulamadığını söyledi. Kalın bağırsağın arkasına yapışmış atipik bir apandisit olabileceğini söyledi. O akşam saat 8 civarında ameliyathanedeydim. Ameliyat sonrasında hem doktor tarafından hem de patoloji sonuçları tarafından apandisit olduğum %100 onaylandı. Böylece 6 yıllık bu işkence ve kafamın bir köşesindeki acaba neyim var sorusu sona ermiş oldu. Henüz iyileşme sürecinde olduğumdan arada rahatsızlık hissetsem de tamamen iyileştikten sonra rahat edeceğimi umuyorum.

Medyada zaman zaman haberlerini görsek de canlı türlerinin soyunun tükenmesi sanılandan daha kötü durumda. Tehlike altında olan sadece kutup ayıları, pandalar gibi birkaç canlı türü değil, onbinlerce canlı türü yok oluyor. Elbette evrimsel süreç içinde bazı canlı türlerinin soylarının tükenmesi olağan. Geçtiğimiz milyonlarca yıl içinde tükeniş hep vardı. Ancak şu anda görünen o ki bu tükeniş çok çok hızlı. Normalde bu tükenişin binlerce yıl zaman alması gerekirken şu anda sadece onyıllar alıyor. Bilmiyorum, bunun sebebinin insanların doğa üzerindeki etkisi olduğunu söylememe gerek var mı?

Yakın zamanda türlerin yokoluşu ile ilgili iki güzel video (İngilizce) izledim. İlki tarihteki jeolojik dönemler boyunca yeryüzündeki türlerin çok büyük bir kısmının yok olduğu büyük tükeniş dönemlerinden söz ediyor:

İkincisi ise günümüzde insan etkisi sebebiyle türleri tehlike altında olan canlıların hangilerini koruma altına almamız gerektiğine dair bir video:

Türlerin hepsini koruma altına almaya gücümüz yetmiyor. O zaman neye göre önceliklendirmeli hangi türleri koruyacağımızı? Evet pandalar çok sevimli ama ekosistemdeki yerleri ne? Ya da sadece onlar için harcanacak zaman ve parayla kaç canlı türü koruma altına alınabilir?

Medyada boy boy reklamları dönen çevre koruma kuruluşları neyi ne kadar bilinçli yapıyor? Bizler gündelik hayatımızı düzenlerken, birşeylere destek olurken ne kadar farkındayız bilimsel gerçeklerin?

Evrim ve türlerin yokoluşu demişken, Nightwish’in evrim temalı, Richard Dawkins’li yeni albümü pek hoş olmuş 🙂

Uluslararası İzmir Festivali’nin 26.sı düzenlenecekmiş bu sene. Hem de 4 Haziran’da başlıyormuş. (Nasıl daha önce haberim olmamış, hayret.) Bugün radyoda tesadüfen duyup sevindiğim festival bu sene gerçekten çok zengin. En çok sevindiğim etkinliklerden birisi de yıllar önce İstanbul’da dinleyip tadına doyamadığım Alexander Markov’un “Rock Konçerto”su. Umarım gitme şansım olur . 🙂

Detaylı program için: İKSEV